Deze verdieping is nog in aanbouw, maar ik heb besloten de deur niet te sluiten. Dagelijks wil ik met zorg aan de inhoud werken om er een mooi beeldverhaal van te maken. Zoals ik in al mijn verdiepingen gewend ben, weet ik met genoegen en toewijding mijn betrouwbare bronnen te vinden.
De grootste gebergten in de laatste 250 miljoen jaar
De Grand Canyon
De rotsen bovenin de Grand Canyon zijn ongeveer 270 miljoen jaar oud, terwijl de rotsen op de bodem van de kloof ongeveer 2 miljard jaar oud zijn.
De Grand Canyon begon zich te vormen vanaf 17 miljoen jaar geleden. In de kloof stroomt de rivier de Colorado, die zich in de loop van miljoenen jaren tot een diepte van 1600 meter in het gesteente heeft uitgesneden. De Grand Canyon is bijna 450 kilometer lang en heeft een variërende breedte tot bijna 30 kilometer. In de loop van miljoenen jaren heeft het water van de Colorado deze kloof in het landschap gevormd. Deze extreme erosie werd mogelijk doordat het gebied waarin de kloof ligt steeds verder omhoog rees. De Colorado erodeert ongeveer 16 centimeter per 1000 jaar. Het gesteente dat nu op de bodem bloot komt te liggen is volgens metingen circa 2 miljard jaar oud.
Staand onder de hoge wanden van de Grand Canyon, is het menselijk om te denken: "hoe is de Grand Canyon ontstaan"? Geschilderd in vurige oranje, blozende rode en dieppaarse tinten, vertelt elke laag van de hoge wanden van de Grand Canyon een onverteld verhaal over oude oceanen, moerassen en bossen die duizenden jaren geleden verdwenen. Noch het werk van een alien, noch een inslag van een laserstraal; het is puur een weergave van wat de natuur met onze Aarde doet in geologische perioden van vele miljoenen jaren.!
De horizontaal gelegen gesteentelagen hebben een ouderdom tussen de 250 miljoen en 1.7 miljard jaar, van respectievelijk boven- tot onderaan. Deze lagen zijn al veel eerder gevormd dan de kloof zelf en waren al versteend voordat de insnijding begon. De meeste gesteenten zijn afgezet in een toenmalige oceaan, gezien het sedimenttype en de fossielen die erin worden gevonden.
Geology Grand Canyon - Opheffing van het Colorado-plateau
De Kaibab-kalksteen, de bovenste rotslaag van de Grand Canyon, werd gevormd op de bodem van de oceaan. Maar vandaag, op de top van het Colorado-plateau, wordt de Kaibab-kalksteen gevonden op hoogtes tot 2500 meter. Hoe hebben deze rotsen op de zeebodem zulke grote hoogten bereikt?
Grand Canyon's Three Sets of Rocks
John Wesley Powell, de geoloog die in 1869 de baanbrekende rivierexpeditie door de Grand Canyon leidde, heeft met andere geologen drie hoofdpakketten van rotsen herkend die in de Grand Canyon zijn blootgelegd:
-
De Vishnu Basement Rocks: De stollingsgesteenten en metamorfe gesteenten van de drie granieten kloven.
-
De Grand Canyon Supergroup: Gekantelde, meestal sedimentaire gesteenten, als gevolg van de breuk die de rotsen vervormde vlak voordat het ijs kwam.
-
De gelaagde paleozoïsche rotsen: De platliggende lagen in het bovenste tweederde deel van de kloof.
Video-uitleg door Zachary Kovach
Tektonische krachten duwden het Colorado-plateau 3,2 km omhoog. De Colorado rivier kronkelt zich vervolgens naar beneden het plateau in en legt oude lagen bloot
De verheffing van de regio begon ongeveer 75 miljoen jaar geleden tijdens de Laramide-orogenese in het late Krijt, dat overigens ook grotendeels verantwoordelijk is voor het ontstaan van de Rocky Mountains. Het Colorado Plateau werd ongeveer 3,2 km opgetild.
De Laramide-orogenese, bereikte ongeveer 75 miljoen jaar geleden een hoogtepunt, toen de hoek van de subducerende Farallon-plaat ondieper werd. Dit vormde bergen verder landinwaarts dan normaal zou worden verwacht boven een subductiezone, waardoor de Rocky Mountains in Colorado en New Mexico werden opgetild.
De Amerikaanse Cordillera (waarvan sprake is in de video) is een keten van bergformaties, bestaande uit een bijna ononderbroken opeenvolging van bergketens.
De Cordillera, die zich door Midden-Amerika heeft uitgebreid, gaat verder door Zuid-Amerika en zelfs naar Antarctica. In Zuid-Amerika staat de Cordillera bekend als het Andesgebergte. Deze keten vormt de westelijke "ruggengraat" van Amerika.
Great Unconformity
De Great Unconformity (of het ontbreken van continuïteit) vertegenwoordigt een kloof van ongeveer 1,2 miljard jaar, dat er wereldwijd geen sedimentair gesteente is afgezet, wat meer dan een kwart van de leeftijd van de aarde is..............
In de Grand Canyon is dit zichtbaar tussen de oudere Precambrische gesteenten en de jongere Paleozoïsche lagen tussen 541 en 251 miljoen jaar geleden.
Twee interpretaties
a. Geen sedimentatie door "Snowball Earth" (van 720 tot 630 miljoen jaar geleden)
- In deze periode was de Aarde volledig of bijna volledig bedekt met ijs. Deze hypothese suggereert dat de extreme kou en de ijstijden de sedimentatie zouden hebben stopgezet.
- Sneeuwbal- aarde zou bijna honderd miljoen jaar hebben geduurd, wat leidt tot een gebrek aan sedimentaire afzettingen in die tijd.
- Cryogene periode duurde van 720 miljoen tot 635 miljoen jaar geleden, toen de Aarde tot twee keer toe bevroren was met een op hol geslagen ijstijd en er vanuit de ruimte uitzag als een glinsterende witte sneeuwbal.
b. Tektonische krachten door het uiteenvallen van het supercontinent Rodinia, zo'n 800 tot 750 miljoen jaar geleden.
- Alternatieve interpretaties benadrukken de rol van tektonische krachten die de lithosfeer hebben vervormd. Dit kan leiden tot uplift en erosie van eerdere sedimentaire lagen, waardoor de onconformiteit ontstaat.
- Geologische activiteit door de beweging van aardplaten (door het uiteenvallen van Rodinia) kan hebben bijgedragen aan het blootleggen van oudere gesteenten en het creëren van de onconformiteit door erosie.
Mogelijke Combinatie
- Het is mogelijk dat beide processen een rol hebben gespeeld in de vorming van de Great Unconformity. De afwezigheid van sedimentatie door een ijstijd kan zijn gecombineerd met tektonische activiteit die de geologie van de regio verder heeft beïnvloed.
The Rocky Mountains
De Rocky Mountains danken hun bestaan aan de botsing van twee grote tektonische platen, de Noord-Amerikaanse plaat en de Pacifische plaat. Ongeveer 80 miljoen jaar geleden begonnen deze platen te convergeren, waardoor de landmassa kromp en plooide.
In het noorden van Colorado ligt La Poudre Pass op 3 km hoogte. Bovenop de top vormt het La Poudre Pass-meer de bron van de Colorado River.
De Rocky Mountains worden als "raar" beschouwd omdat ze zich in het midden van een vaak inactief continent bevinden, terwijl de meeste bergketens ontstaan op plaatsen waar tektonische platen in beweging zijn. De bergen zijn veel groter dan verwacht, omdat geologen hebben ontdekt dat een kleine tektonische plaat onder de Noord-Amerikaanse plaat schuift. Deze mysterieuze subductie beïnvloedde de vorming van de Rockies, die aanvankelijk veel kleiner zouden zijn geweest. Water dat uit de lithosfeer ontsnapte, verlaagde het smeltpunt van gesteente, waardoor het nauwelijks gesmolten magma waarschijnlijk omhoog migreerde waarna sediment en vulkanisch materiaal de vroege Rockies bedekten: de Rocky Mountains werden in wezen begraven. Erosie door gletsjers en rivieren heeft al dit minder robuuste sediment verwijderd, waardoor het harde graniet en gneis in de kelder achterbleef dat de kern van de Rockies vormt. Het blijft onduidelijk hoe de Rockies zich kunnen handhaven, maar onderzoekers denken dat een combinatie van een dichte korst en een hete mantel hieraan bijdraagt.
De oudste rotsen van het Rocky Mountain National Park werden geproduceerd toen plaatbewegingen zee-sedimenten onderwierpen aan intense druk en hitte. De resulterende metamorfe gesteenten (leisteen en gneis) worden geschat op 1,8 miljard jaar oud. Kort daarna, relatief gezien dan, zo'n 1,6 miljard jaar geleden, duwde een grote hoeveelheid magma in het oudere gesteente, waardoor wat bekend staat als de Boulder Creek Batholith ontstond. Dit veroorzaakte regionale metamorfose en creëerde de stollingsgesteenten en metamorfe gesteenten in de kelder = basements worden gevonden. Later koelden grote intrusies van heet magma uiteindelijk ongeveer 1,4 miljard jaar geleden af om een kern van kristallijn stollingsgesteente (meestal graniet) te vormen.
Boulder Creek Batholith
De gesteenten in de Boulder Creek Batholith behoren tot het graniet-type, meer specifiek een kalk-alkalische type.
Batholith bestaat voornamelijk uit granietachtige gesteenten, en het kalk-alkalische type verwijst naar een groep van vulkanische en plutonische gesteenten die vaak rijk zijn aan alkalische elementen, zoals calcium, beryllium en magnesium. Dit type gesteente ontstaat vaak in tektonische omgevingen zoals subductiezones.
De granieten in de Boulder Creek batholith zijn vaak rijk aan kwarts en veldspaat, wat typisch is voor kalk-alkalische granieten.
De afgeronde rotsblokken zijn een gevolg van verwering van gebroken graniet.
Overblijfselen van die lang verloren gewaande zandsteenformaties zijn nog steeds zichtbaar als grillige platen rode zandsteen die schuin verticaal oprijzen.
Deze platen zijn ontstaan door de erosie van de oorspronkelijke zandsteenlagen, waarbij hardere en minder geërodeerde delen zijn overgebleven, terwijl zachtere sedimenten zijn weggenomen.
- Rode Kleur: De rode tint van de zandsteen is vaak het resultaat van oxidatie van ijzerhoudende mineralen. Dit geeft de formaties hun kenmerkende kleur en maakt ze visueel opvallend.
- Structuur: De schuin oplopende platen kunnen wijzen op eerdere tektonische activiteiten en de invloed van krachten die hebben bijgedragen aan de opheffing en vervorming van de gesteenten in het gebied.
Formation of the Ancestral Rockies
- De Ancestral Rockies waren een bergketen die bestond tijdens het Paleozoïcum, ongeveer 300 miljoen jaar geleden. Deze bergen waren het resultaat van tektonische activiteiten en waren er eerder dan de huidige Rocky Mountains.
- Gedurende miljoenen jaren ondergingen de Ancestral Rockies erosie, waarbij de bergen werden afgebroken door wind, water en andere natuurlijke processen. Dit resulteerde in de afzetting van sedimenten zoals zand en grind.
Zandsteen
- De geërodeerde materialen werden afgezet in omringende laaglanden en rivieren, waar ze zich ophoopten en uiteindelijk samengeperst werden tot sedimentaire gesteenten, waaronder zandsteen.
- Deze zandstenen lagen zijn vaak horizontaal en kunnen variëren in samenstelling, afhankelijk van de oorsprong van het sediment. Ze zijn een belangrijke bron van informatie over de geologische geschiedenis van de regio.
Zoals eerder vermeld over de verheffing van de regio die ongeveer 75 miljoen jaar geleden begon, is ook hier de Laramide-orogenese een cruciale gebeurtenis in de geologische geschiedenis van de Rocky Mountains en het Colorado Plateau. De Laramide-orogenese heeft geleid tot de ontwikkeling van complexe geologische structuren, waaronder plooiingen en uplifts. Deze geologische kenmerken zijn nog steeds zichtbaar in het landschap.
Het Andesgebergte
De Andes zijn gevormd door tektonische activiteit waarbij de aarde wordt opgetild doordat een plaat (oceanische korst) onder een andere plaat (continentale korst) duikt. De heersende opvatting is dat de Andes tussen tien en zes miljoen jaar geleden een bergketen werd toen een enorme hoeveelheid gesteente van de basis van de aardkorst viel als reactie op overmatige verdikking van de korst in deze regio. In de Andes schuift de oceanische Nazcaplaat uit de Stille Oceaan onder de continentale Zuid-Amerikaanse plaat, maar toch heeft zich op de Zuid-Amerikaanse plaat in de afgelopen 50 miljoen jaar een enorm langgerekt en indrukwekkend gebergte gevormd.
Wanneer je de Andes noemt, komt vanzelf het beeld in je op van de Inca's en hun iconische citadel Machu Picchu. Mogelijk ga ik er nog een Verdieping aan wijden; ik maakte er al een uitgebreid werkstuk over, hoewel ik er nooit was. Ik denk overigens niet dat ik dit in de toekomst nog zal gaan doen. Een cruciaal argument is, dat je in die citadel rondloopt met vele duizenden mensen, die vinden 'dat je daar toch zéker geweest moet zijn'.....nou ik hoef dat niet persé, net zoals ik ook alle andere gebergten beschrijf waar ik niet de 'must' voel er heen te gaan.......Ik bestudeer de gebergten liever en verdiep me in hun oorsprong. Bovendien zijn al de reizen erheen me te duur. Wél bezocht ik IJsland al enkele malen nadat ik had begrepen hoe dit eiland was gevormd. En was ik 'n aantal jaren geleden verschillende keren in de Haute Provence, om met eigen ogen te zien hoe platentektoniek dit statige gebergte had vorm gegeven.
Wat de Andes betreft zocht ik in 'mijn archieven' en vond de volgende beelden en een video, die precies passen in mijn verhaal van dit moment, in deze Verdieping.
Schrijver en filmmaker Ryan Pedro in nawoord over deze video:
"Speciale dank aan het team voor het helpen om deze ongelooflijke locaties te bereiken, Javier, Edward, dit avontuur zou niet mogelijk zijn geweest zonder jullie toewijding, inspanning en planning. Deze film geeft slechts een glimp van de ongeziene schoonheid die Peru te bieden heeft."
De Appalachen
De Appalachen zijn zo'n 480 miljoen jaar geleden ontstaan. Het is een relatief oude plooiing, waarbij de geplooide lagen eerst overspoeld werden door een zee, en later afgevlakt werden en bedekt met nieuwe sedimentlagen. De geologie van het Appalachenbekken geeft inzicht in complexe processen en geologische gebeurtenissen die hebben bijgedragen aan de huidige structuur van de bergen en de aanwezigheid van olie en gas.
Geologie van het Appalachenbekken
De huidige Appalachen zijn gevormd ongeveer 260 miljoen jaar geleden, terwijl de oudste rotsen meer dan 500 miljoen jaar oud zijn. Het gebergte bestaat uit gevouwen en gebroken sedimentaire gesteenten van mariene oorsprong, die zijn vervormd door tektonische botsingen.
De Appalachen werden meer dan 480 miljoen jaar geleden gevormd tijdens de vorming van het supercontinent Pangaea. Ze zijn het resultaat van de botsing van drie continenten: Noord-Amerika, Afrika en Europa. Deze botsing veroorzaakte intense druk, wat resulteerde in de vorming van deze bergen.
In de loop van miljoenen jaren hebben de bewegingen van tektonische platen en erosie de bergen in hun huidige vorm gevormd.
De Appalachen maakten samen met de Schotse Hooglanden, de Scandinavische Caledoniden en de Atlas ooit deel uit van dezelfde grote keten die het supercontinent Pangea overspande. Deze bergkam stond bekend als het Centrale Pangeïsche gebergte en liep van noordoost naar zuidwest tijdens het Carboon, het Perm en het Trias.
Zoals eerder vermeld, was de vorming van het Centrale Pangeïsche gebergte het gevolg van een botsing tussen drie continenten: Noord-Amerika, Afrika en Europa, oftewel van de twee continenten Laurasia en Gondwana, tijdens het samenvoegen van Pangea.
Het is ongelooflijk om je voor te stellen dat de Appalachen in de VS, de Schotse Hooglanden, het Atlasgebergte in Marokko en de Scandinavische Caledoniden ooit deel uitmaakten van dezelfde bergketen, ooit verbonden als het centrale Pangea-gebergte. In dit tijdperk had dit Centrale gebergte te maken met aanzienlijke verwering, waardoor de piekhoogten afnamen en veel diepe valleien ontstonden.
Appalachen
Schotse Hooglanden
Noorse bergketens en meren in de valleien
Het Atlasgebergte
Het Atlasgebergte
Bronnen: Odynovo en Ultimate Kilimanjaro
Er zijn vier verschillende delen van het Atlasgebergte:
- Anti-Atlas, Hoge Atlas en Midden-Atlas (Marokko)
- Tell Atlas (Marokko, Algerije, Tunesië)
- Aurès (gebergte) (Algerije, Tunesië)
- Sahara-Atlas (Algerije)
De Anti-Atlas, ook wel bekend als de Kleine Atlas, ligt in het zuiden van Marokko. Dit gebergte wordt gekenmerkt door zijn kale landschappen, ruig terrein en droog klimaat.
De Hoge Atlas is de hoogste van de Atlasreeksen en omvat de hoogste berg van Noord-Afrika, de berg Toubkal. De Hoge Atlas fungeert als een klimatologische barrière, waardoor aan weerszijden verschillende weerpatronen ontstaan.
De Midden-Atlas wordt gekenmerkt door gematigde hoogten. Deze regio is een natuurlijke buffer tussen de dorre vlaktes in het zuiden en de vruchtbare kustgebieden in het noorden. Er valt relatief meer regen in vergelijking met andere Atlas-reeksen.
De Tell-Atlas staat bekend om verschillende hoge toppen, waarvan de hoogste Lalla Khedidja is.
Het Aurès-gebergte is rijk aan archeologische vindplaatsen, waaronder oude Romeinse ruïnes en Berberse forten.
De Sahara-Atlas ligt aan de noordelijkste rand van de Sahara-woestijn in Algerije. Het dient als een overgangszone tussen het mediterrane klimaat in het noorden en de dorre Sahara in het zuiden.
Het Atlasgebergte werd gevormd door geologische processen van honderden miljoenen jaren. Een belangrijke stap vond plaats in het begin van het Jura tijdperk (201 tot 174 miljoen jaar geleden), toen veel van de continenten van de wereld nog dicht bij elkaar lagen na het uiteenvallen van het supercontinent Pangaea. Het betreffende deel van Marokko viel binnen de Afrikaanse plaat, vlakbij een grens met de Euraziatische en Noord-Amerikaanse platen. De Noord-Amerikaanse en Euraziatische tektonische platen worden gescheiden door de Mid-Atlantische Rug. De twee continenten bewegen daardoor van elkaar weg. Toen de platen uit elkaar gingen, werd de korst zó dun, dat er een scheur ontstond en een Rift Vallei ontstond dat zich uiteindelijk vulde met oceaanwater.
Het gebergte werd daarna nog verder omhoog geduwd tijdens een latere fase van intense bergvorming 66 miljoen jaar geleden,. Deze opstuwing werd geactiveerd door de botsing van Afrikaanse en Euraziatische tektonische platen.
De Oeral
De continentale plaat die we nu kennen als Eurazië was niet altijd één plaat. In feite is het een samenvoeging van platen die tijdens Pangea al gevormd werden.
De Oeral-orogenese begon 250 miljoen jaar geleden toen drie platen, namelijk Siberië, Baltica en Kazachstanië, botsten. Kazachstanië botste met de oostelijke rand van Baltica, die op zijn beurt ook in botsing was met Laurasia. Dit zijn geologische processen met een tijdsduur van miljoenen jaren.
De Oeralnaad (Ural suture) is de formatie van het vroege Oeralgebergte.
Bron afbeelding History of the Earth Richard Gibson geologist, historian Montana
Gesteenten in de Kraj Perm
- De gesteenten in de Kraj Perm, zoals kalksteen en andere sedimentaire rotsen, behoren tot de oudste rotsformaties die zijn gevormd vóórdat de grote orogenese begon d.w.z. meer dan 250 miljoen jaar geleden.
- Deze gesteenten zijn vaak afzettingen van oude zeeën en meren, wat de geologische geschiedenis van het gebied weerspiegelt voordat de bergen zich begonnen te vormen.
De Alpen
De Europese Alpen zijn ontstaan als gevolg van de botsing van de Afrikaanse en Europese tektonische platen. De bergen bestaan uit kalksteen, gevormd uit sedimenten die ongeveer 300 miljoen jaar geleden zijn afgezet in het oude Tethys-oceaanbekken. De Tethys scheidde de oude supercontinent Laurazië (waaronder het huidige Europa) en (waaronder het huidige Afrika en Australië) totdat de Afrikaanse plaat ongeveer 30 miljoen jaar geleden noordwaarts begon te bewegen tegen de Euraziatische plaat. Dit sloot de Tethyszee af en tilde de zeebodem op, waardoor de Alpen ontstonden.
Deze omwenteling van de aardkorst bracht een massa metamorf gesteente en kalksteen omhoog om de onderliggende lagen van het Alpengebergte te vormen. Tegen het einde van deze omwenteling, vormde het binnengedrongen graniet in een gedeelte van deze oude bergen, samen met metamorfe gesteenten, voor de basis van wat we nu kennen als de Mont Blanc.
Bron: Mont Blanc Treks/Geology and glaciers
Net als andere bergen hebben de Alpen dus een diepe kern van rotsen die ooit sedimenten en magma's (gesmolten gesteenten) waren die in de ondiepe korst waren gestold. Toen de bergen zich vormden, werden deze rotsen begraven en opnieuw gekristalliseerd door hitte en druk, in een proces dat bekend staat als metamorfose. Toen de Alpen werden geërodeerd door gletsjers, zijn gordels van rotsen blootgelegd, die onder toenemende temperatuur en druk zijn gemetamorfoseerd. Ze geven overigens belangrijke aanwijzingen over de geschiedenis hoe gebergten zijn opgebouwd.
Rocks in the heart of the Alps that are older than previously thought.
Hoewel het al bekend was dat de Alpen in twee geologische cycli werden gevormd, zijn nóg oudere overblijfselen, die onlangs in de Hautes-Alpes zijn gedateerd, afkomstig uit het Precambrium, 600 miljoen jaar geleden!
Het gesteente links onder: Ancient crystalline basement.
Kristallisatie. Magma koelt af onder (of boven) de grond en verhardt tot een stollingsgesteente. Naarmate het magma afkoelt, vormen zich verschillende kristallen bij verschillende temperaturen